Arteriitis temporalis is een ontsteking van de slagader aan de zijkant van het hoofd, ter hoogte van de slaap. Soms is het bewuste bloedvat, de arteria temporalis, verdikt, gezwollen en rood. Soms zijn er ook bloeduitstortingen te zien. De arteria temporalis kan pijn geven. De pijn is omschreven als kloppende pijn, branderige pijn, stekende pijn, kloppende hoofdpijn of pijn bij het kauwen. Mensen die lijden aan deze ziekte kunnen plotseling (tijdelijk of blijvend) slechter zien, of dubbelzien, of zelfs last hebben van blindheid. Andere klachten die kunnen optreden bij arteriitis temporalis zijn koorts, verlies van eetlust, gewichtsverlies en pijn bij het kammen van de haren. Arteriitis temporalis is een vorm van vasculitis, wat bloedvatontsteking betekent.
Oorzaak arteriitis temporalis?
Het is niet bekend wat de oorzaak van arteriitis temporalis is. In wetenschappelijke publicaties wordt wel vaak gesproken over infecties (vooral in de luchtwegen) die voorafgaan aan de ziekte. Andere termen zijn arteritis temporalis, temporale arteriitis of Giant Cell Arteritis (GCA). Het komt vooral voor bij mensen tussen de 50 en 80 jaar. Opvallend is dat 45 procent van de mensen die lijden aan arteriitis temporalis ook spierreuma hebben. Jaarlijks krijgen ongeveer 4.500 mensen in Nederland de diagnose arteriitis temporalis. De ziekte komt drie keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Symptomen
Bij arteriitis temporalis komen de volgende klachten voor. Er kan een verdikking, huidverkleuring (rood, of pigmentverkleuring), zwelling of bloeduitstortingen zichtbaar zijn op de huid boven de slagader. Er kan hevige hoofdpijn optreden, soms met branderige of stekende pijn, en soms met kloppende pijn. Kauwen kan ook pijn opleveren. De hoofdhuid kan gevoelig zijn, waardoor haren kammen bijvoorbeeld ook pijnlijk is. Bij arteriitis temporalis treedt ook vaak koorts op, gebrek aan eetlust en gewichtsverlies. De aandoening kan ook gepaard gaan met tijdelijk slecht zicht of blindheid, en in sommige gevallen kan er zelfs permanente schade aan het oog optreden. De aandoening gaat vaak samen met polymyalgia rheumatica, waarbij klachten horen zoals pijn in nek en schouders, soms ook in de heupen, pijnlijke stijve spieren bij het opstaan en pijn die erger wordt bij beweging.
Onderzoek
Bij verdenking van arteriitis temporalis word je meestal doorverwezen naar een internist of een reumatoloog. Er wordt een bloedonderzoek gedaan, waarin onder meer de bezinking, CRP en het bloedbeeld wordt bekeken, en een screening op auto-immuunziekten. In sommige gevallen zal een chirurg een biopsie doen en soms wordt er een PET-scan uitgevoerd. Bij een biopsie wordt een stukje weefsel uit de slagader bij de slaap gehaald. Dit gebeurt uiteraard onder plaatselijke verdoving. Het stukje weefsel kan informatie geven over een eventuele aderontsteking. Als er in het weefsel geen aderontsteking te zien is, wil dat helaas niet zeggen dat er geen sprake van een aderontsteking is. Het kan namelijk ook zijn dat de ontsteking op een ander gedeelte van de arteria temporalis zit.
Met een PET-scan kan de ontsteking dan alsnog zichtbaar gemaakt worden. In andere gevallen wordt de diagnose gesteld op basis van de symptomen, het uitsluiten van andere mogelijke oorzaken en de resultaten van het bloedonderzoek.
Behandeling
De ziekte kan alleen goed behandeld worden met corticosteroïden, zoals Prednison – een corticosteroïd met sterke ontstekingsremmende werking. Deze geneesmiddelen moeten helaas voor langere tijd gebruikt worden, ondanks het feit dat de klachten al snel (binnen een maand) verminderen. Vaak wordt Prednison in een hoge dosis voorgeschreven en moet het langer dan een jaar gebruikt worden. Als de klachten verminderen wordt de dosis wel, in overleg met de arts, geleidelijk afgebouwd. Naast Prednison worden vaak ook andere ontstekingsremmende geneesmiddelen voorgeschreven, en medicijnen die de bijwerkingen tegengaan. Het ziekteproces duurt meestal tussen 2 en 5 jaar.
Bijwerkingen van de medicijnen
Prednison is een bijnierschorshormoon (corticosteroïd) en heeft een remmende werking op ontstekingen en overgevoeligheidsreacties. Het kan vervelende bijwerkingen hebben. In het begin zijn de belangrijkste bijwerkingen maagdarmklachten, hoofdpijn en spierpijn. Daarnaast zijn er ook veel meldingen van veranderingen in het humeur en vocht in de benen of handen. Na een aantal weken gebruik kan er gewichtstoename optreden. Prednisongebruik kan ook leiden tot een verhoging van de bloeddruk, troebel zicht en botontkalking. Langdurig gebruik van Prednison brengt een verhoogde kans op suikerziekte met zich mee.
Hoelang duurt de behandeling?
De behandeling van de aandoening arteriitis temporalis kan lang duren. Het volledige ziekteproces kan twee tot vijf jaar duren. Na de diagnose wordt de aandoening langdurig met een corticosteroïd behandeld en dit geneesmiddel moet zorgvuldig worden afgebouwd, om te voorkomen dat er opnieuw klachten komen. Over het algemeen wordt de behandeling langer dan een jaar voortgezet.
Wanneer moet je een arts bellen?
Hoewel de klachten bij arteriis temporalis soms ook heel plotseling kunnen ontstaan, is het meestal een geleidelijk proces. De klachten die bij de aandoening horen ontstaan meestal ook niet tegelijk. Zodra je oogklachten krijgt, moet je meteen contact opnemen met de huisarts of specialist, want als deze klachten niet op tijd behandeld worden kan de slagader naar de oogzenuw verstopt raken, wat blindheid aan één oog tot gevolg kan hebben. Als je al onder behandeling en regelmatige controle bent voor arteriitis temporalis, waarschuw dan de behandelend specialist als de klachten terugkomen, erger worden, als er oogproblemen ontstaan en als je koorts krijgt.
Polymyalgia rheumatica
Omdat arteriitis temporalis vaak samengaat met polymyalgia rheumatica (PMR), is het verstandig om de symptomen van PMR goed in de gaten te houden. De oorzaak van PMR is ook nog onbekend, maar het is wel duidelijk dat het niet erfelijk is. De ziekte kan wel 2 of 3 jaar duren, en vrouwen krijgen het twee keer zo vaak als mannen. Een andere naam voor PMR is spierreuma. De belangrijkst klachten van PMR zijn plotselinge pijn en stijfheid in nek, schouders en heupen, die langer dan vier maanden duren. ’s Nachts en ’s ochtends is de pijn het hevigst. Daarnaast komen klachten voor zoals gebrek aan eetlust, gewichtsverlies en vermoeidheid. PMR komt vrijwel alleen voor bij mensen boven de leeftijd van 50 jaar.